ستاره های چندتایی

ستاره های چندتایی بیشتر ستارگانی که می‌توانیم در آسمان ببینیم را تشکیل می‌دهند یعنی دو یا چند ستاره که توسط گرانش به دور یکدیگر می‌چرخند.

ستاره های چندتایی

ستارگان در یک منظومه چند ستاره می توانند به شکلهای مختلفی به دور یکدیگر بچرخند. یک جفت ستاره که به دور یک مرکز ثقل مشترک می چرخند، سیستم دوتایی نامیده می شود. اگر جرم دو ستاره یکسان باشد، مرکز ثقل در نیمه راه بین آنها قرار دارد.

معمولاً یک ستاره از دیگری سنگین تر است و دو ستاره مدارهایی با اندازه های متفاوت دارند. اگر یکی از ستارگان جرم بیشتری نسبت به دیگری داشته باشد، مرکز ثقل منظومه به ستاره با جرم بالاتر نزدیکتر است.

گاهی اوقات یک ستاره بسیار سنگین تر از دیگری است. در این صورت، مرکز ثقل ممکن است در سطح ستاره پرجرمتر یا حتی درون آن قرار گیرد.

در یک منظومه دوتایی یا چهارگانه، هر ستاره معمولاً به دور یک همدم می‌چرخد و این دو جفت به دور یک مرکز گرانش می‌چرخند.

در منظومه‌های سه یا چند ستاره، مدارهای پیچیده‌تر مختلفی امکان‌پذیر است. به عنوان مثال، دو ستاره ممکن است از نزدیک به دور یکدیگر بچرخند، و ستاره سوم در فاصله بسیار زیادی به دور آنها بچرخد. به طور کلی، بیش از نیمی از ستارگان کهکشان راه شیری بخشی از منظومه های چند ستاره ای هستند. این سیستم‌ها با خوشه‌های ستاره‌ای متفاوت هستند که مجموعه‌های بزرگی از ستارگان هستند که فقط با گرانش محدود شده‌اند.

دوتایی های واقعی و اپتیکی

ستاره ای که شبیه یک نقطه نورانی است ممکن است در واقع شامل دو ستاره باشد که در آسمان بسیار نزدیک به هم قرار دارند. جایی که این ستارگان در فضا نزدیک به هم هستند و از نظر گرانشی به هم متصل هستند (آنها به دور یکدیگر می چرخند) به عنوان دوتایی های “واقعی” شناخته می شوند. به عنوان مثال Albireo در صورت فلکی ماکیان.

این تصویر تلسکوپ به وضوح دو ستاره درخشان را نشان می دهد – یکی طلایی و دیگری آبی. این دو ستاره به قدری در آسمان نزدیک هستند که با چشم غیرمسلح مانند یک ستاره به نظر می رسند که به Albiro (بتا ماکیان) معروف است. ستاره شناسان فکر می کنند که دو جزء Albiro به دور یکدیگر می چرخند، بنابراین آنها یک دوتایی واقعی را تشکیل می دهند.

در مقابل، برخی از جفت‌های ستاره‌ای که اتفاقاً در آسمان به هم نزدیک هستند، در فضا نزدیک نیستند و از نظر گرانشی با هم ارتباطی ندارند. به این نوع دوتایی ها، دوتایی اپتیکی می گویند. به عنوان مثال، یک جفت ستاره به نام Algedi، یا Alpha Capricorni، در صورت فلکی Capricornus که دو جزء آن بیش از 600 سال نوری از هم فاصله دارند.

دوتایی های تعاملی

گاهی اوقات، دو ستاره آنقدر نزدیک هستند که مواد از یکی به دیگری جریان می یابد. به این سیستم ها دوتایی های تعاملی می گویند. ماده منتقل شده در حین چرخشِ مارپیچی به سمت جسم دریافت کننده، دیسکی به نام قرص برافزایشی را تشکیل می دهد. همچنین ممکن است اشعه ایکس منتشر کند. اگر یکی از ستارگان دوتایی یک کوتوله سفید باشد، انفجارهایی به نام ابرنواختر شکل می‌کیرد.

سامانه ستاره ای میرا

منظومه ستاره ای میرا (Mira) یک دوتایی تعاملی در صورت فلکی نهنگ است که متشکل از یک غول سرخ  و یک کوتوله سفید می‌باشد. در این تصویر پرتو ایکس به وضوح مشخص است که مقداری مواد بین دو ستاره در حال انتقال است.

سامانه HD 98800

این تصویرسازی از HD 98800 دو جفت ستاره دوتایی را نشان می دهد. هر چهار ستاره توسط گرانش محدود شده اند، اما فاصله بین این دو جفت 7.5 میلیارد کیلومتراست. دیسکی از گاز و غبار، با دو کمربند مجزا، یکی از جفت ستاره ها را احاطه کرده است و گمان می رود که سیاره ای در شکاف بین کمربندها در حال گردش باشد.

سامانه DI Cha

این منظومه ستاره ای پیچیده که در فاصله 520 سال نوری از ما قرار دارد، شامل چهار ستاره است که در دو جفت قرار گرفته اند. در این تصویر تلسکوپ فضایی هابل فقط دو تا از درخشان ترین ها به وضوح قابل مشاهده هستند. با این حال، هر چهار ستاره جوان هستند و دور تا دور آن را گرد و غبار احاطه کرده است.

در این مطلب سعی کردیم شما را با ستاره های چندتایی آشنا کنیم. لطفا نظرات خود را در این باره با ما به اشتراک بگذارید.